Inson hayotiga ta'sir qiladigan xavfli omillar

Zamonaviy dunyoda inson sog‘lig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan bir qator xavfli omillar mavjud. Ular orasida changlar, gazlar, zararli kimyoviy moddalar, shovqinlar, elektr toki, tebranishlar va ovqatdan zaharlanishlar alohida e’tiborga loyiqdir. Ushbu omillar inson organizmiga jiddiy zarar yetkazishi va sog‘liq muammolariga olib kelishi mumkin.

1. Changlar

Changlar havoda suzuvchi mayda qattiq zarrachalardir. Ular asosan quyidagi manbalardan kelib chiqadi:

• Qurilish va sanoat jarayonlari.
• Transport vositalari chiqindilari.
• Tog‘-kon ishlari.

Salbiy ta’siri:

• Nafas olish tizimiga kirib, bronxit, astma va o‘pka kasalliklarini keltirib chiqaradi.
• Changlarning ba’zi turlari (masalan, asbest) saraton kasalligiga olib kelishi mumkin.

2. Gazlar

Zararlı gazlar atmosferaga turli texnologik jarayonlar va transport vositalari orqali chiqadi. Eng xavfli gazlar:

• Uglerod oksidi (CO) - havo yetishmasligida hosil bo‘ladi.
• Azot oksidlari (NOx) va oltingugurt dioksidi (SO₂) - yonish jarayonida ajraladi.
• Uglevodorodlar va boshqa toksik gazlar.

Salbiy ta’siri:

• Nafas yo‘llarini shikastlaydi va zaharlanishga olib keladi.
• Yurak-qon tomir tizimini zararlaydi, bosh og‘rig‘i va holsizlikni keltirib chiqaradi.

3. Zararli kimyoviy moddalar

Sanoat ishlab chiqarishida va uyda qo‘llaniladigan ko‘plab kimyoviy moddalar xavfli hisoblanadi:

• Pestitsidlar va gerbitsidlar - qishloq xo‘jaligida ishlatiladi.
• Toksik erituvchilar - ishlab chiqarishda va uy-ro‘zg‘orda uchraydi.
• Og‘ir metallar (qo‘rg‘oshin, simob) - ekologik muammolarni keltirib chiqaradi.

Salbiy ta’siri:

• Terini, ko‘zni va nafas yo‘llarini shikastlaydi.
• Surunkali kasalliklar va zaharlanishlarga olib keladi.

4. Shovqinlar

Shovqin inson faoliyati natijasida hosil bo‘ladigan ortiqcha ovozdir. U ko‘pincha transport vositalari, sanoat uskunalari va texnologik jarayonlardan kelib chiqadi.

Salbiy ta’siri:

• Eshitish qobiliyatining yomonlashishi yoki yo‘qolishi.
• Stress, uyqusizlik va asabiylashish.
• Yurak-qon tomir tizimi kasalliklari xavfining ortishi.

5. Elektr toki

Elektr toki inson hayoti uchun katta xavf tug‘diradi, ayniqsa xavfsizlik qoidalariga rioya qilinmaganda.

Salbiy ta’siri:

• Tana to‘qimalarini kuyish va ichki organlarni zararlash.
• Yurak ritmining buzilishi va hatto o‘lim.

6. Tebranishlar

Mexanik asbob-uskunalar va og‘ir texnikalar tufayli yuzaga keladi. Uzoq vaqt davomida tebranishlarga duch kelish xavfli bo‘lishi mumkin.

Salbiy ta’siri:

• Tayanch-harakat tizimi kasalliklari (vibratsion kasallik).
• Asab tizimi va mushaklar faoliyatining buzilishi.

7. Ovqatdan zaharlanishlar

Yaroqsiz yoki noto‘g‘ri saqlangan oziq-ovqat mahsulotlari inson salomatligi uchun xavf tug‘diradi.

• Bakteriyalar (Salmonella, E. coli), viruslar va zamburug‘lar asosiy sababchilaridir.
• Toksik moddalarning mavjudligi (masalan, achigan oziq-ovqat).

Salbiy ta’siri:

• Ko‘ngil aynishi, qusish va ich ketishi.
• O‘tkir zaharlanish va hatto o‘lim holatlari.

Xulosa

Ushbu xavfli omillardan himoyalanish uchun:

• Sanitariya-gigiyena qoidalariga rioya qilish.
• Xavfsizlik choralarini ko‘rish.
• Himoya vositalaridan foydalanish zarur.
  Inson hayoti va sog‘ligini saqlashda ushbu xavfli omillarga qarshi kurashish muhim ahamiyatga ega.